Ολιγοασθενοτερατοσπερμία και τερατοσπερμία
Ένα από τα πιο συχνά και δυσεπίλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εμείς οι ειδικοί της γονιμότητας είναι η τερατοσπερμία και η όλιγοασθενοτερατοσπερμία. Κατ αρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι εμείς οι άνδρες «κυκλοφορούμε» με ένα πολύ κακό γενετικό υλικό. Πώς εκφράζεται αυτό Χρησιμοποιούμε δεκάδες εκατομμυρίων για να γονιμοποιήσουμε το ένα και μοναδικό ωάριο της συντρόφου μας χωρίς όμως να γνωρίζουμε ότι μόνο το 5% αυτών είναι φυσιολογικής μορφολογίας και άρα ικανό να γονιμοποιήσει. Το ποσοστό αυτό παλιότερα ήταν υψηλότερο και έφτανε στο 14% αλλά χρειάστηκε να πέσει σύμφωνα με τις πρόσφατες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας . Το πρόβλημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι πολλά εργαστήρια υποεκτιμούν την εξέταση της μορφολογίας και δίνουν πληροφορίες που δεν είναι ακριβείς. Πολλές φορές μάλιστα χρειάζεται να επαναληφθεί η εξέταση για να αναδειχθεί το πραγματικό πρόβλημα. Τερατοσπερμία λοιπόν είναι όταν ο συνολικός αριθμός σπερματοζωαρίων είναι φυσιολογικός αλλά οι τυπικές – φυσιολογικές μορφές είναι λιγότερες από 5% ενώ ολιγοασθενοτερατοσπερμία είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία αποκλίνει από το φυσιολογικό και η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων ( <15 εκ/ml) και η κινητικότητα (<30% α+β κινητικότητα την 1η ώρα).
Αιτιολογία
Η πραγματική αιτιολογία της τερατοσπερμίας είναι άγνωστη. Θεωρείται ότι σπουδαίο ρόλο διαδραματίζει το οξειδωτικό στρες στους όρχεις είτε αυτό προέρχεται από χρόνια φλεγμονή, είτε από περιβαλλοντικούς παράγοντες (πχ κάπνισμα, αλκοόλ) είτε από την κιρσοκήλη.
Γενική θεραπεία
- Αποφυγή τοξικών παραγόντων όπως κάπνισμα και αλκοόλ και φυσικά ναρκωτικών ουσιών
- Αποφυγή πρόσληψης βάρους και επιδίωξη απώλειας βάρους για τους υπέρβαρους καθώς και ένταξης της σωματικής άσκησης στην καθημερινή δραστηριότητα
- Επιδίωξη συχνής σχετικά εκσπερμάτισης (τουλάχιστον 2-3 φορές ανά εβδομάδα). Οι τελευταίες μελέτες αναφέρουν ότι η συχνή εκσπερμάτιση αναγκάζει τον όρχι να «εργαστεί» πιο αποτελεσματικά, να ανανεώσει τον πληθυσμό των σπερματοζωαρίων και να μειώσει το χρόνο που αυτά εκτίθενται στον οξειδωτικό παράγοντα.
- Αποφυγή της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, ιδιαίτερα προερχόμενης από κινητά τα οποία βρίσκονται κοντά στην γεννητική περιοχή.
- Χορήγηση αντιοξειδωτικών παραγόντων (π.χ καρνιτίνη, ψευδάργυρος και βιταμίνη Ε) με την ιδιαίτερη επισήμανση όμως ότι για να δράσουν πρέπει προηγουμένως να έχει απομακρυνθεί το οξειδωτικό στρες, ειδάλλως είναι πραγματικά μάταιο
Να σημειωθεί τέλος ότι η εφαρμογή όλων αυτών των θεραπευτικών μέτρων δεν δίνει αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον αλλά τουλάχιστον μετά την παρέλευση ενός κύκλου σπερματογένεσης, δηλαδή τουλάχιστον μετά από τρεις μήνες.
Ειδική θεραπεία
Η ειδική θεραπεία σκοπό έχει να αντιμετωπίσει το υποκείμενο πρόβλημα ή να αξιοποιήσει στο μέγιστο το ήδη υπάρχον δυναμικό.
Υποψία φλεγμονής του ανδρικού γεννητικού συστήματος
Μία τόσο απλή και ανέξοδη εξέταση όπως η καλλιέργεια σπέρματος αλλά και η ίδια η κλινική εξέταση του ανδρός μπορούν να οδηγήσουν στην απομόνωση ενός μικροβίου του οποίου η αντιμετώπιση μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του σπέρματος. Να σημειωθεί ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η φλεγμονή αυτή είναι χρόνια και η εκρίζωση του υπεύθυνου μικροβίου ακόμα και με μακροχρόνια αντιμικροβιακή αγωγή δύσκολη. Αυτό που επιτυγχάνεται με την κατάλληλη αντιμικροβιακή αγωγή είναι η μείωση του μικροβιακού φορτίου και η «αναχαίτιση» της φλεγμονώδους απειλής. Είναι πολλά τα περιστατικά που έχω να θυμηθώ από την καριέρα μου τα οποία οδηγήθηκαν ακόμα και σε αυτόματες συλλήψεις από την εφαρμογή της κατάλληλης αντιμικροβιακής αγωγής.
Κιρσοκήλη
Εκτενέστατη συζήτηση έχει πυροδοτήσει στη διεθνή κοινότητα η αναγκαιότητα και η αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της συγκεκριμένης πάθησης. Τι είναι όμως στ αλήθεια κιρσοκήλη Είναι η διάταση των φλεβών του σπερματικού τόνου δηλαδή της δομής που συνδέει τον όρχι με το υπόλοιπο σώμα και η οποία περιέχει τον σπερματικό πόρο (ο οποίος μεταφέρει τα σπερματοζωάρια από τον όρχι στη ουρήθρα), την ορχική αρτηρία, φλέβες, αγγεία και νεύρα. Είναι μία πάθηση ιδιαίτερα συχνή που παρουσιάζεται με συχνότητα περίπου 17% στον γενικό πληθυσμό και 40% στον πληθυσμό των ανδρών με υπογονιμότητα. Συχνότερα είναι ασυμπτωματική και αν ποτέ δώσει συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται με ήπιο βάρος και δυσφορία στο όσχεο. Η διάγνωσή της είναι αποκλειστικά κλινική και η επιβεβαίωσή της γίνεται με triplex οσχέου. Η θεραπεία της μπορεί να είναι χειρουργική (απολίνωση σπερματικών φλεβών) ή ακτινοσκοπική (εμβολισμός σπερματικών φλεβών). Ποιες είναι όμως οι περιπτώσεις εκείνων των ζευγαριών που μπορεί να ευεργετηθούν από τη θεραπεία της συγκεκριμένης πάθησης
- Τα ζευγάρια χωρίς άλλο υποκείμενο πρόβλημα, δηλαδή νεαρή σύζυγος <38 ετών με καλό ορμονικό έλεγχο ,χωρίς ενδομητρίωση κα με διαβατές σάλπιγγες. Με άλλα λόγια να μη συντρέχει κάποιος λόγος ώστε το ζευγάρι τελικά να χρήζει εξωσωματικής γονιμοποίησης
- Ασθενής <35 ετών
- Απουσία ιστορικού κρυψορχίας ή καθυστερημένης καθόδου των όρχεων
- Σπερμοδιάγραμμα το οποίο αποδεδειγμένα με δύο τουλάχιστον μετρήσεις ( με μεσοδιάστημα 2 μηνών) δεν έχει έντονα επηρεαστεί . Δηλαδή παρουσιάζει συγκέντρωση > 10 εκ /ml και δεν παρουσιάζει νεκροσπερμία ( δηλαδή τα σπερματοζωάρια παρουσιάζουν κάποια κινητικότητα)
Αυτοί είναι τέσσερις παράγοντες οι οποίοι πρέπει να γίνουν σεβαστοί με ευλάβεια πριν αποφασίσει κανείς τη χειρουργική ή ακτινοσκοπική αντιμετώπιση της κιρσοκήλης. Οι πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν αποτελεσματικότητα 60% σε επίπεδο αυτόματης σύλληψης στα επόμενα δύο χρόνια που ακολουθούν τη θεραπεία της κιρσοκήλης.
Ήπια ολογοασθενοτερατοσπερμία
Στις περιπτώσεις που παρατηρείται ήπια ολιγοασθενοτερατοσπερμία και πληρούνται οι αριθμητικές προϋποθέσεις που ο ΠΟΥ έχει θέσει μπορεί να αποφασιστεί η διενέργεια σπερματέγχυσης. Κατά τη διάρκεια αυτής το σπέρμα υπόκειται σε ειδική επεξέργασία ( φυγοκέντρηση με τη μέθοδο PERCOLL) η οποία σκοπό έχει να απομονώσει τα σπερματοζωάρια από το σπερματικό πλάσμα και να επιλέξει τα πιο ομαλά και κινητά από αυτά.
Αυτονόητο είναι ότι η τεχνική αυτή έχει νόημα όταν οι σάλπιγγες είναι διαβατές και όταν η γυναίκα είναι μικρότερη από 40 ετών. Μάλιστα μία πρόσφατη ανασκόπηση όλης της βιβλιογραφίας (Cochrane review) σε σχέση με την σπερματέγχυση ανέφερε ότι η τελευταία παρουσιάζει ποσοστά επιτυχίας <2% σε ηλικίες>40ετών.
Όταν η τεχνική εφαρμόζεται με ελαφριά διέγερση των ωοθηκών παρουσιάζει ποσοστά επιτυχίας που δεν ξεπερνούν το 20% ενώ όταν αυτή εφαρμόζεται σε φυσικό κύκλο το ποσοστό επιτυχίας δεν ξεπερνά το 12%.
Σοβαρή ολιγοασθενοτερατοσπερμία - μικρογονιμοποιήση
Αζωοσπερμία
